43. สพฺพา จา+วนฺตุ

สพฺพโต ปฐมนฺตา ยาทีหิ จ อสฺเสติ ฉฏฺฐฺยตฺเถ อาวนฺตุ โหติ, ตญฺเจ ปฐมนฺตํ ปริมาณํ ภวติฯ สพฺพํ ปริมาณ+มสฺส สพฺพาวนฺตํ, ‘‘อํงํ นปุํสเก’’ติ อํฯ ยาวนฺตํ, ตาวนฺตํฯ

44. กิมฺหา รติ+รีว+รีวตก+ริตฺตกา

กิมฺหา ปฐมนฺตา อสฺเสติ ฉฏฺฐฺยตฺเถ รติ+รีว+รีวตก+ริตฺตกา โหนฺติฯ กิํสงฺขฺยานํ ปริมาณ+เมสํ กติ, รานุพนฺธตฺตา อิํภาคโลโปฯ กีว, กีวตกํ, กิตฺตกํฯ รีวนฺโต สภาวโต อสํขฺโยฯ

45. สญฺชาตํ ตารกาทิตฺวิ+โตติ

สญฺชาตตฺเถ อิโตฯ ตารกา สญฺชาตา อสฺส ตารกิตํ คคนํ, ปุปฺผานิ สญฺชาตานิ อสฺส ปุปฺผิโต รุกฺโข, ปลฺลวิตา ลตาฯ

46. มาเน มตฺโต

ปฐมนฺตา มานวุตฺติโต อสฺเสติ อสฺมิํ อตฺเถ มตฺโต โหติฯ ปลํ อุมฺมาน+มสฺส ปลมตฺตํฯ หตฺโถ ปณาม+มสฺส หตฺถมตฺตํฯ สตํ มาน+มสฺส สตมตฺตํฯ โทโณ ปริมาณ+มสฺส โทณมตฺตํฯ อเภโทปจารา โทโณติปิ โหติฯ มียเต+เนนาติ มานํ, มานสฺส สมฺพนฺธิตฺตา ฉฏฺฐฺยนฺตภูตานเมว วิธิ โหติฯ เอตฺถ จ –

อุทฺธมานนฺตุ อุมฺมานํ, ปริมาณนฺตุ สพฺพโต;

ปมาณํ โหติ อายาโม, สํขฺยาเสโส ตุ สพฺพโตฯ

47. ตคฺโฆ จุ+ทฺธํ

อุทฺธมานวุตฺติโต ตคฺโฆ โหติ มตฺโต จฯ ชณฺณุ ปริมาณ+มสฺส ชณฺณุตคฺฆํ, ชณฺณุมตฺตํฯ

48. โณ จ ปุริสาติ

ปุริสา โณ โหติ มตฺตาทโย จฯ ปุริโส ปริมาณ+มสฺส โปริสํ, ปุริสมตฺตํ+ปุริสตคฺฆํฯ

49. อยุ+ภทฺวิตีหํ+เส

อุภทฺวิตีหิ อวยววุตฺตีหิ อโย โหติฯ อุโภ อํสา อสฺส อุภยํ, ทฺวยํ, ตยํฯ อํสสมฺพนฺเธน สมุทาเย วิธิ โหตีติ น อุภยาทิโต พหุวจนนฺติ เจ, ‘‘ราหุโน สิโร’’ ตฺยาโท อเภเทปิ เภทวิวกฺขาย ลพฺภมานโต พหุวจนํ โหเตวฯ